Choroby psów » Choroby skóry
Zatoka skórzasta - sinus dermoidales
Jak powstaje zatoka skórzasta ?
Zdarza się, że u psów posiadających pręgę powstaje zatoka skórzasta (sinus dermoidales) lub torbiel skórzasta (cystis dermoidales), które mogą być źródłem poważnych problemów zdrowotnych. Ponieważ schorzenie pojawia się zazwyczaj w początkowym lub końcowym odcinku pręgi, przez długi czas uważano, że jest z nią przyczynowo związane, a co za tym idzie, że dotyczy wyłącznie ridgebacków oraz ich mieszańców. W rzeczywistości, choć bardzo rzadko, zatokę skórzastą można spotkać również u psów innych ras, zarówno dużych: np. pirenejski pies górski, golden retriever, dog niemiecki, boerboel, rottweiler, husky syberyjski, jak i miniaturowych, takich jak shih-tzu i yorkshire terier. Ale tylko u rhodesianów zatoka skórzasta jest nieprawidłowością wrodzoną, powstającą na skutek defektu genetycznego już na etapie rozwoju zarodka.
Przyczyną powstania zatoki skórzastej jest zaburzenie rozwojowe, które powoduje niezupełne rozdzielenie zawiązków skóry i cewy nerwowej, wywodzących z jednego listka zarodkowego. To powoduje, że wskutek powstania niewielkiej przetoki skórnej, mającej szerokość zaledwie około 1 milimetra, zawiązki skóry mogą przemieszczać się w głąb, do niżej położonych tkanek. Jak widać na szkicu, może być ona różnej długości, co dla stopnia dolegliwości oraz skutków schorzenia ma zasadnicze znaczenie.
A - skóra B - tkanka podskórna C - mięśnie D - więzadło nadkolcowe
E - górna krawędź kręgów F - opona twarda G - rdzeń kręgowy
Rodzaje zatoki skórzastej
- I - zatoka sięga do więzadła nadkolcowego (D), biegnącego wzdłuż górnej krawędzi kręgów i wnika w nie.
- II - zatoka nie sięga do więzadła nadkolcowego (D), ale jest z nim połączona włóknistym pasmem. Znajduje się tylko w warstwie mięśniowej.
- III - zatoka nie sięga do więzadła nadkolcowego (D), ani nie jest z nim połączona. Jest stosunkowo płytka i znajduje się w warstwie podskórnej.
- IV - zatoka jest przyłączona do opony twardej (F) i między kręgami wchodzi do rdzenia kręgowego. Jest to najgroźniejszy typ zatoki skórzastej.
- V - występuje brak połączenia zatoki z powierzchnią skóry oraz brak określonej lokalizacji w tkance. W tej sytuacji mamy do czynienia z formą zamkniętą, zwaną torbielą skórzastą.
- VI - mimo, że podobnie do typu IV, zatoka dochodzi do opony twardej (F), ale jest dużo mniej od niej groźna, ponieważ w rzeczywistości sięga tylko do więzadła nadkolcowego (D), natomiast z oponą twardą jest połączona wyłącznie włóknistym pasmem i w nią nie wnika.
W przypadku I, II, III, IV oraz VI powstaje wyraźna przetoka. W tej sytuacji na skórze widoczny jest jeden lub kilka otworów, które mogą świadczyć o istnieniu jednej lub wielu zatok skórzastych, choć ostatecznie można to potwierdzić dopiero po ich dokładnym zbadaniu. W przypadku V nie ma otworu na powierzchni skóry, ponieważ mamy do czynienia z torbielą, która jest zamknięta.
Zatoka skórzasta może występować pojedynczo, ale zdarza się, że jest ich kilka. Usytuowane są wzdłuż linii grzbietu, w okolicy szyjnej, przedniej części okolicy piersiowej, a także w okolicy krzyżowej lub ogonowej. zatoki bywają różnej głębokości: mogą kończyć się w tkankach miękkich, łączyć z więzadłem nadkolcowym, sięgać do kanału kręgowego, do opony twardej lub przestrzeni podpajęczynówkowej.
Typowa zatoka skórzasta składa się z cienkiego, drożnego przewodu, który biegnie od linii środkowej grzbietu pionowo w dół, do leżących poniżej tkanek. Wewnątrz pokryta jest identycznie zbudowaną skórą jak ta, która znajduje się na całym ciele psa: zawiera włosy, mieszki włosowe oraz gruczoły łojowe. To powoduje, że z czasem wypełnia się resztkami złuszczonego naskórka, martwymi włosami oraz różnego rodzaju wydzielinami. Wszystko to tworzy czop, który ją wypełnia i w tym praktycznie zamkniętym środowisku staje się doskonałą pożywką dla rozwoju bakterii. W efekcie powstaje stan zapalny, który jest tym groźniejszy, im zatoka jest głębsza, ponieważ infekcja dotyczy już nie tylko warstwy mięśniowej, ale niebezpiecznie zbliża się lub nawet wnika do rdzenia kręgowego oraz delikatnych struktur układu nerwowego.
Objawy choroby
Czarne punkty to wejścia do zatok skórzastych
Brak obrzęku oraz jakichkolwiek dolegliwości pozwala przypuszczać, że zatoka jest płytka i niezainfekowana. Ponieważ może się to w każdej chwili zmienić, trzeba ją bardzo uważnie obserwować, żeby nie przeoczyć momentu zaostrzenia choroby. Powodem do niepokoju jest łatwy do wyczucia pod palcami obrzęk, zwłaszcza gdy towarzyszy mu bolesność oraz oleisty lub ropny wyciek, który jest objawem zainfekowania zatoki. Natomiast zlokalizowanie wyraźnie wyczuwalnej, często wrażliwej na dotyk wypukłości przy jednoczesnym braku otworu na skórze, może świadczyć o obecności torbieli skórzastej. Im bardziej powierzchownie jest ona usytuowana, tym łatwiej ją zauważyć. Stwierdzenie któregokolwiek z wyżej wymienionych objawów oznacza, że pies niezwłocznie powinien trafić do lekarza weterynarii.
Najczęściej zatoki zlokalizowane na szyi oraz w okolicy piersiowej są niegroźne i nie dają objawów, ponieważ kończą się w tkankach miękkich. Chyba że ulegną zakażeniu, wówczas na skórze może pojawić się wyciek. Natomiast zatoki, które znajdują się w okolicy krzyżowej i lędźwiowej najczęściej są powikłane, są głębsze i nierzadko sięgają aż do kanału kręgowego. Dają zazwyczaj różnego rodzaju objawy neurologiczne oraz poważne dolegliwości bólowe.
Zatoki należące do kategorii I, II i III nie wychodzą poza tkankę mięśniową, w związku z czym, poza zaburzeniem w ułożeniu włosa i stanowiącym wejście do zatoki otworem na skórze, mogą nie dawać żadnych objawów chorobowych. Spotyka się je w odcinku szyjnym oraz piersiowym i zazwyczaj nie są groźne. Zdarza się, że przez wiele lat pozostają w uśpieniu, dopóki nie zostaną zainfekowane. W momencie kiedy ulegną zakażeniu, zazwyczaj najpierw powstaje bolesny obrzęk bardzo wrażliwy na dotyk, a następnie ropień, o czym świadczy wypukłość na skórze oraz widoczna na sierści sklejająca ją ropna wydzielina.
W przypadku zatoki zaliczanej do kategorii IV, występującej w okolicy krzyżowej oraz lędźwiowej, sytuacja jest znacznie poważniejsza, ponieważ sięga ona głębiej, dając różnego rodzaju objawy neurologiczne, takie jak niedowład kończyn lub widoczna nieprawidłowość chodu. Są one tym poważniejsze, im bardziej zatoka wnika w struktury kanału kręgowego. Stan psa dodatkowo pogarsza się w przypadku jej zakażenia, może wówczas dojść do zapalenia rdzenia kręgowego, opon mózgowo-rdzeniowych lub mózgu. Pojawia się odruch obronny na dotyk, podwyższona temperatura, a na bardziej zaawansowanym etapie choroby pies przestaje jeść, następuje daleko posunięty niedowład lub nawet całkowite porażenie tylnych kończyn, które uniemożliwia mu normalne poruszanie się. Niewyobrażalnie cierpi i jeśli w porę nie zostanie podjęte właściwe leczenie, pozostanie już tylko decyzja najgorsza z możliwych - skrócenia jego cierpienia.
Diagnoza
Ponieważ szczenię rodzi się z pręgą, teoretycznie obecność zatoki skórzastej można stwierdzić na bardzo wczesnym etapie życia psa. W praktyce najczęściej diagnozuje się ją dopiero wtedy, kiedy opiekun zauważy u swojego pupila jakieś niepokojące objawy i zaprowadzi go do weterynarza. U psa o krótkiej i gładkiej sierści badanie rozpoczyna się od unoszenia kolejnych fragmentów fałdu skórnego wzdłuż linii grzbietu oraz dokładnego sprawdzania ich kciukiem i palcem wskazującym w poszukiwaniu nietypowych pogrubień. Przy naciągniętej skórze można bez problemu wyczuć a nawet zobaczyć zatoki skórzaste, które wyglądają jak cienkie, napięte sznureczki biegnące od otworu na powierzchni skóry w kierunku kręgosłupa. U szczeniąt są raczej słabo widoczne, im pies jest starszy, tym są grubsze i łatwiej wyczuwalne. W przypadku solidnej, grubej sierści konieczne jest jej ogolenie, bo dopiero wtedy można przeprowadzić wyżej wymienione badanie oraz przede wszystkim zobaczyć charakterystyczny otwór (zdjęcie poniżej), który nie pozostawia wątpliwości, że pies ma zatokę skórzastą. Jego brak, przy jednoczesnej obecności wyczuwalnego dotykiem, nietypowego, zamkniętego tworu pod skórą, może świadczyć o istnieniu torbieli.
Wejście do zatoki skórzastej
Pozytywny wynik opisanego wyżej badania przeważnie wymaga rozszerzenia diagnostyki, która pozwoli ustalić kształt zatoki oraz co najważniejsze, sprawdzić jej głębokość, bo to decyduje o sposobie leczenia. W tym celu po uprzednim wstrzyknięciu kontrastu do zatoki, lub jeśli jest ich więcej, do każdej z nich, wykonuje się zdjęcie rentgenowskie. Pozwala ono określić rodzaj zatoki. W przypadku zatok kategorii IV, sięgających do rdzenia kręgowego, niezbędne może okazać się rozszerzenie diagnostyki o mielografię, ultrasonografię lub tomografię komputerową, w zależności od konkretnego przypadku.
Leczenie
Profilaktyka
Zatoka skórzasta jest choroba dziedziczną. Wspomniany już Salmon Hillbertz oraz G. Andersson ustalili, że charakterystyczna dla rhodesianów pręga jest dziedziczona w sposób autosomalny dominujący, oraz że ten sam gen predysponuje je do tworzenia zatoki skórzastej. Ocenia się, że około 8-10 % psów posiadających pręgę, może być dotknięta tym schorzeniem. Może, ponieważ rzeczywisty odsetek psów u których pojawiła się zatoka skórzasta nie jest znany, bo nigdy nie udało się przeprowadzić badań na odpowiednio dużej populacji psów.
Wydawać by się mogło, że najprostszą metodą wyeliminowania problemu zatoki skórzastej jest wykluczenie z hodowli posiadaczy inkryminowanego genu, ale to przecież dzięki niemu ridgeback posiada swoją słynną pręgę, która jest cechą charakterystyczną rasy. Osobnik, który jest jej pozbawiony, zgodnie ze wzorcem nie jest psem rasowym i nie może być zakwalifikowany do hodowli. Rezygnacja z pręgi nie wchodzi w rachubę, z jeszcze jednego powodu: miłośnicy rasy uważają, że bez niej pies będzie wyglądał „zbyt pospolicie”. Skutek jest taki, że hodowcy nigdy nie mają pewności, czy ich psy i suki mogą przekazywać potomstwu skłonność do tego schorzenia.
Pies, który siedzi pośrodku przyszedł na świat bez pręgi
W ostatnim czasie pojawiła się nowa teoria, że dziedziczenie zatoki skórzastej ma charakter autosomalny recesywny, co oznacza, że o jej powstaniu miałby przesądzać nie tak jak przedtem twierdzono, ten sam jeden gen, który decyduje o obecności pręgi, ale specyficzna kombinacja genów. Oznacza to, że wystarczy wykluczyć z hodowli psy posiadające zatokę skórzastą, by ta choroba nie pojawiła się u potomstwa. Problem w tym, że ta kombinacja genów nie została jak dotąd zmapowana, nie jest więc możliwe opracowanie testu DNA, który umożliwi jej wykrycie i wykorzystanie go do badań kwalifikujących do hodowli. Oznacza to, że każdy osobnik, nawet ten, który sam nigdy nie miał zatoki skórzastej, może dać szczenię dotknięte tym schorzeniem. A ten który ją miał, może przekazywać skłonność do jej dziedziczenia nie tylko swojemu potomstwu, ale także następnym pokoleniom. Tak więc tylko jedno jest pewne: że psy, u których wystąpiła zatoka skórzasta, nie powinny być dopuszczone do hodowli. Niestety ograniczenie puli hodowlanej do osobników, u których to schorzenie nigdy nie wystąpiło, nie daje pewności, że nie pojawi się ono u ich potomstwa.
Uwaga:
Artykuł ma wyłącznie charakter informacyjny. Naszym celem jest zwrócenie uwagi opiekuna psa na te zmiany w jego wyglądzie oraz zachowaniu, które mogą być objawem choroby. Jeśli coś nas niepokoi, nie zwlekajmy z wizytą u lekarza weterynarii. Pies nie powie, co mu dolega, dlatego obserwujmy go bardzo uważnie, by móc przekazać jak najwięcej istotnych informacji o jego dolegliwościach i odpowiedzieć na zadawane pytania. Ułatwi to postawienie prawidłowej diagnozy i zwiększy szanse na szybki powrót do zdrowia.
Skomentuj artykuł - napisz, jeśli chcesz poszerzyć zawarte w nim informacje lub podzielić się swoim doświadczeniem. Masz ciekawy tekst lub zdjęcia swojego autorstwa skontaktuj się z nami. Wszystkich chętnych do współpracy serdecznie zapraszamy!