Celiakia - nietolerancja glutenu

Celiakia jest chorobą trzewną, spowodowaną nietolerancją glutenu. Jest to schorzenie o podłożu genetycznym, uwarunkowane występowaniem określonej mutacji genów. W zależności od tego z jaką mutacją genetyczną mamy do czynienia,

wyróżniamy trzy rodzaje celiakii:

• Postać klasyczna

Ujawnia się stosunkowo wcześnie, często już nawet u 4-7 miesięcznych szczeniąt. Na początku objawy choroby ograniczają się głównie do przewodu pokarmowego, jest to przeważnie przewlekła, cuchnąca biegunka oraz bóle i wzdęcia połączone z powiększeniem obwodu brzucha. W wyniku niedożywienia i odwodnienia organizmu pojawiają się wyraźne zaburzenia wzrostu oraz rozwoju fizycznego szczenięcia, objawy niedoboru witamin, mikro i makroelementów a także niedokrwistość spowodowana niedoborem żelaza.

• Postać nietypowa

W tej postaci objawy chorobowe ze strony układu pokarmowego są bardzo nikłe lub nawet nie występują. Dzieje się tak mimo widocznego w badaniu endoskopowym, typowego dla celiakii zaniku kosmków śluzówki jelita cienkiego. Pies traci apetyt, co skutkuje utratą wagi, a w przypadku szczeniąt ich rozwój fizyczny ulega wyraźnemu spowolnieniu. Towarzyszą temu wynikające z niedoboru żelaza zaburzenia układu krwiotwórczego, zmiany skórne i podrażnienia błon śluzowych jamy ustnej. Spowodowana zaburzeniami wchłaniania niedostateczna podaż wapnia powoduje powstanie problemów kostno-stawowych, ograniczenie ruchomości dużych stawów oraz niczym nieuzasadnione złamania kości. Zdarzają się również zaburzenia czynności wątroby i podwyższone stężenie cholesterolu we krwi. Wyżej wymienione objawy mogą ulec znacznemu nasileniu w przypadku jednoczesnego wystąpienia infekcji wirusowej lub bakteryjnej a także naruszenia tkanek miękkich na skutek zabiegu chirurgicznego. Nietypowość objawów powoduje, że w tej postaci celiakii postawienie diagnozy jest znacznie trudniejsze niż w postaci klasycznej.

• Postać bezobjawowa

Zwana jest również celiakią utajoną, w której mimo braku klinicznych objawów choroby, badanie laboratoryjne przez cały czas pozwala wykryć obecne w surowicy krwi swoiste przeciwciała. Jest to bardzo ważny element diagnozowania w sytuacji, w której nie ma klinicznych objawów choroby. Te jednak mogą, ale nie muszą, pojawić się dopiero w wyjątkowych okolicznościach, takich jak ostre infekcje, ciąża lub długotrwały stres spowodowany np. utratą właściciela. Choroba może mieć wówczas przebieg nagły, ale może też rozwijać się stopniowo. W postaci bezobjawowej kosmki jelitowe mogą być prawidłowe, ale mogą również ulegać powolnemu zanikowi.

Na czym polega to schorzenie

Każdy element pasażu pokarmowego pełni ściśle określone funkcje. Wszystko to co pies zjada, musi być kolejno: rozdrobnione, strawione, przyswojone, a na koniec niestrawione pozostałości wydalone. Niezbędny dla utrzymania organizmu w dobrej kondycji proces przyswajania substancji odżywczych z pożywienia następuje w jelicie cienkim. Charakteryzuje się ono dużą powierzchnią wchłaniania, utworzoną przez liczne fałdy oraz wypustki palczaste, zwane kosmkami jelitowymi. Są one niezwykle ważne, bo im większa jest powierzchnia chłonna, tym sprawniej przebiega proces przyswajania substancji odżywczych. Zanim pokarm trafi do jelita grubego, wszystkie ważne składniki pokarmowe powinny zostać wchłonięte. Tak się dzieje w zdrowym, prawidłowo działającym organizmie, dopóki na przeszkodzie nie stanie celiakia, schorzenie polegające na nietolerancji glutenu.



Wprowadzenie glutenu do przewodu pokarmowego psa chorego na celiakię nieuchronnie wyzwala destrukcyjną reakcję immunologiczną, skierowaną przeciw własnym tkankom. Rozpoczyna się ona w momencie kontaktu glutenu z błoną śluzową żołądka, co powoduje jego rozkład na silnie alergizujące białka. Aktywizowany przez nie układ odpornościowy zaczyna produkować antygeny, które wiążąc się z jednym z głównych składników glutenu wykazują zdolność do aktywowania limfocytów.

Skutkuje to pobudzeniem reakcji zapalnej błony śluzowej jelita cienkiego, co z kolei prowadzi do spłaszczenia i w efekcie zaniku kosmków jelitowych, które są odpowiedzialne za przyswajanie substancji odżywczych w procesie trawienia. W wyniku tego procesu powierzchnia wchłaniania zostaje drastycznie zmniejszona. Zmniejsza się również produkcja enzymów trawiennych przez komórki nabłonka jelit, co skutkuje upośledzeniem motoryki przewodu pokarmowego oraz zaburzeniami trawienia i wchłaniania. Cenne składniki odżywcze zamiast zostać przyswojone w jelicie cienkim, niestrawione przechodzą do jelita grubego, skąd zostają wydalone na zewnątrz. Wskutek tego powstaje niebezpieczny dla zdrowia psa deficyt szeregu niezbędnych składników odżywczych, prowadzący do chronicznego niedożywienia organizmu, dolegliwości gastrycznych, a w dłuższym czasie poważnego uszkodzenia przewodu pokarmowego.

Objawy celiakii

Celiakia może pojawić się w każdym wieku, często jej pierwsze symptomy można już dostrzec kiedy pies ma zaledwie kilka miesięcy. Są to przede wszystkim dolegliwości związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem przewodu pokarmowego, takie jak wzdęcia, przewlekłe biegunki lub zaparcia, obfite, cuchnące stolce zawierające śluz, resztki pokarmowe i niestrawione tłuszcze. Wkrótce pojawia się także niedokrwistość, niedobór witamin i mikroelementów, brak przyrostu wagi ciała i opóźnienie rozwoju. W niektórych przypadkach może pojawić się także spowodowana niedoborem wapnia krzywica, oraz stany zapalne i zaburzenia w funkcjonowaniu stawów. Jak widać celiakii nie wolno lekceważyć, jest to schorzenie bardzo poważne, które rozregulowuje działanie całego organizmu. Występujące objawy są niespecyficzne, podobne można zaobserwować w wielu innych chorobach. Na dodatek obserwowane objawy są różne w zależności od postaci choroby, o czym wspominaliśmy już na początku tego artykułu. To tłumaczy, dlaczego bardzo często celiakia dość długo bywa nierozpoznana, lub mylona z chorobami zakaźnymi przewodu pokarmowego, niedożywieniem, alergiami pokarmowymi lub zarobaczeniem. Nieleczona prowadzi do ciężkiego niedożywienia i wyniszczenia organizmu.

Diagnozowanie

Objawy celiakii są tak różnorodne i niespecyficzne, że samo ich zaobserwowanie nie stanowi wystarczającej podstawy do postawienia diagnozy. Mogą one sugerować, że pies na celiakię choruje, ale mogą również występować w szeregu innych schorzeń. Dlatego też do potwierdzenia rozpoznania niezbędne jest wykonanie odpowiednich badań laboratoryjnych oraz dająca pewność biopsja śluzówki jelita cienkiego.

Badanie krwi ma na celu stwierdzenie obecności związanych z celiakią, swoistych przeciwciał IgA, IgG oraz IgM a także tTG, przeciwciał przeciwko transglutaminazie tkankowej. Wynik negatywny nie wyklucza choroby, podobnie jak wystąpienie jednego lub nawet kilku przeciwciał nie stanowi wystarczającej podstawy do uznania, że pies rzeczywiście na celiakię choruje. Ponieważ jednak ich obecność jest ściśle powiązana z tym schorzeniem, uznaje się, że ich stwierdzenie jest uzasadnionym wskazaniem do pogłębienia diagnostyki, przede wszystkim wykonania biopsji błony śluzowej jelita cienkiego i poddanie pobranego wycinka badaniu histopatologicznemu. Jest to badanie które, jeśli wykaże wynik pozytywny, pozwala nie tylko na potwierdzenie choroby, ale także stopnia jej zaawansowania. Bardzo pomocna w diagnozowaniu jest również ocena stężenia kwasu foliowego w surowicy krwi, ponieważ zmniejszenie poziomu folanu może świadczyć o przewlekłych zaburzeniach procesu wchłaniania.

W rozpoznawaniu celiakii przydatne mogą być również badania genetyczne, bo choć jest to schorzenie o podłożu immunologicznym, często występuje u psów, które są do niej genetyczne predysponowane. Wykrycie antygenów może być potwierdzeniem genetycznej skłonności psa do tego schorzenia, natomiast ich brak nie daje niestety podstaw do uznania, że takiej predyspozycji nie ma. Występowanie choroby w bliskim pokrewieństwie jest czynnikiem obciążającym i dlatego przy wykorzystywaniu do hodowli osobników u których stwierdzono celiakię, należy zachować ostrożność. Choć celiakia występuje u wszystkich ras psów, jej dziedziczny charakter został do tej pory potwierdzony tylko u seterów irlandzkich.

Diagnozowanie celiakii nie jest łatwe, ponieważ podobne objawy można zaobserwować również w innych schorzeniach, takich jak na przykład zespół jelita drażliwego, zapalenie trzustki, alergie pokarmowe, pasożyty a także wrażliwość na gluten, która jednak nie jest prawdziwą celiakią. Czasem objawy choroby pojawiają się z dużym opóźnieniem, bywa, że ich nasilenie jest na tyle niewielkie, że pies wprawdzie żyje w pewnym dyskomforcie, ale się już do niego na tyle przyzwyczaja, że jego opiekun tego nie zauważa. Zdarza się również, że proces chorobowy przebiega zupełnie bezobjawowo.

Leczenie

Ponieważ przyczyną celiakii jest nietolerancja glutenu, jedynym sposobem leczenia jest bardzo rygorystyczna dieta bezglutenowa. Polega ona na wyeliminowaniu z pożywienia wszystkich produktów zawierających gluten, ponieważ objawy choroby mogą bowiem wystąpić nawet po spożyciu śladowych ilości glutenu.


Ludzie cierpiący na to schorzenie są w gorszej sytuacji niż nasze czworonogi. W ich przypadku wyeliminowanie produktów zawierających żyto, pszenicę jęczmień i owies oraz zawężenie diety do produktów „bezpiecznych”, niezawierających toksycznych białek, jest niezwykle trudne. Dzieje się tak dlatego, że oprócz produktów, o których wiadomo, że go na pewno nie zawierają, gluten jest dosłownie wszędzie, nawet tam, gdzie się go nikt nie spodziewa, np. w wędlinach lub mące kukurydzianej. To powoduje, że mimo dużej staranności trudno zapobiec, by nie dostał się do jedzenia. W skrajnych przypadkach nietolerancji chorzy uciekają się nawet do pomocy specjalnie wyszkolonych psów, które sprawdzają każdy posiłek swojego właściciela i sygnalizują, jeśli wyczuły obecność glutenu.

Z tego względu, również w przypadku psa z celiakią należy odradzić posiłki przygotowywane w domu, bo nie się uniknąć wprowadzenia do nich glutenu, nie da się również określić ile się go dostało do jedzenia i jak poważne będą tego skutki. Trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że wyeliminowanie wszystkich produktów zawierających gluten powoduje jednocześnie powstanie poważnego niedoboru całego szeregu bardzo ważnych dla funkcjonowania psiego organizmu składników, którego nie da się uzupełnić „na oko”, kierując się wyłącznie wyczuciem.

Dlatego najlepszym i jednocześnie najwygodniejszym rozwiązaniem jest karmienie psa dobrej jakości suchą karmą bezglutenową, bo tylko to daje gwarancję, że w jego misce nie znajdzie się coś, co może mu zaszkodzić. Jednocześnie mamy pewność, że otrzyma wszystko, co jest niezbędne do utrzymania dobrej kondycji i zdrowia, bo warto wiedzieć, że stosowanie diety bezglutenowej wymaga odpowiedniego suplementowania, głównie witamin i mikroelementów. Wysokiej jakości suche karmy bezglutenowe są kompletne i nic już do nich nie trzeba dodawać. Oczywiście w żadnym przypadku nie można psu dawać jakichkolwiek resztek ze stołu, ciastek, parówek a także gotowych psich smakołyków.

Jest to dieta, którą trzeba stosować przez całe życie. Wbrew temu, co się często słyszy, pies nie potrzebuje urozmaiconego jedzenia, utrzymując ją więc bardzo rygorystycznie, można go łatwo i naprawdę bardzo skutecznie ustrzec przed spożyciem glutenu. Nie ma leku przeciw celiakii, jedynym lekiem jest dieta. Nie ma powodu do litowania się nad czworonogiem, on nie odczuwa żadnego dyskomfortu z powodu mało urozmaiconej diety, wręcz przeciwnie, ma powód do zadowolenia, bo karmy bezglutenowe są smaczne i wyprodukowane z wysokiej jakości składników. Zawierają mięso drobiowe oraz ryb, a niebezpieczne zboża zastępuje się kukurydzą, ryżem lub odpowiednio preparowanymi ziemniakami. Prawidłowe żywienie nie tylko likwiduje bardzo uciążliwe objawy choroby, ale pozwala wyleczyć i odbudować śluzówkę jelit, zapewnić prawidłowe wchłanianie wszystkich składników odżywczych i bez problemu utrzymać psa w doskonałej kondycji i zdrowiu.

Ze względu na wyniszczający przebieg choroby, zarówno diagnozowanie jak i leczenie powinno być rozpoczęte jak najwcześniej. Ma to istotny wpływ na jego wyniki, pozytywna reakcja na wprowadzenie wartościowej diety bezglutenowej jest najlepszym potwierdzeniem trafności rozpoznania. Objawy mogą złagodnieć lub nawet całkowicie ustąpić już po kilku tygodniach, natomiast na całkowitą odbudowę kosmków błony śluzowej jelita trzeba będzie poczekać co najmniej kilka miesięcy, a czasem nawet 2-3 lata. Wszystko zależy od stopnia zaawansowania choroby. W ciężkich przypadkach oprócz diety stosuje się także preparaty poprawiające wchłanianie wody oraz elektrolitów. Celiakii nie wolno bagatelizować, dzięki istnieniu specjalistycznych karm utrzymanie odpowiedniej diety nie jest żadnym problemem i daje gwarancje, że dopóki jej nie zaniedbamy, choroba nie powróci. Wybierając karmę pamiętajmy, że musi to być produkt najwyższej jakości, którego z pewnością nie znajdziemy na półkach supermarketów.

Tak jak to już wcześniej zostało powiedziane, w leczeniu celiakii o podłożu genetycznym dietę stosuje się przez całe życie psa. Tylko w sytuacji, kiedy choroba trzewna pojawiła się następstwie innego schorzenia np. nietolerancji laktozy lub długotrwałej antybiotykoterapii, dietę bezglutenową można stosować tylko przez pewien czas, do momentu odbudowy kosmków jelitowych. O jej zakończeniu każdorazowo musi zdecydować lekarz. Na wszelki wypadek byłoby jednak lepiej, żeby powrót do normalnego żywienia odbywał się stopniowo, tak by układ pokarmowy psa mógł się do tej zmiany stopniowo przyzwyczaić.


 

Mills Farm Lamb & Peas		Mills Farm Duck & Potato		Mills Farm Salmon, Krill & Amaranth
Karma z jagnięciną, groszkiem i ziemniakami (w 100% bez zbóż)		Karma z kaczką i ziemniakami (w 100% bez zbóż)		Karma z łososiem, krylem i amarantusem (w 100% bez zbóż)